Puszcza Białowieska jest niepowtarzalnym, niezwykle bogatym zbiorem różnorodnych i rozbudowanych ekosystemów. Łączy w sobie zróżnicowane i liczne zasoby przyrodnicze siecią niezwykle ciekawych powiązań i dynamicznych procesów ekologicznych.
Istotna cenność przyrodnicza Puszczy Białowieskiej wynika z wysokiej różnorodności biologicznej i funkcjonowania naturalnych ekosystemów leśnych. Wyrazistość i wyjątkowość przyrodnicza obszaru posiada swe odzwierciedlenie w niesamowitym bogactwie mykobioty.
Puszcza Białowieska to stosunkowo duży i dobrze zachowany kompleks leśny. Wyróżnia się występowaniem fragmentów lasu o niezwykle pierwotnym charakterze i ochroną naturalnych procesów ekologicznych. Jest określana ostatnim w Europie nizinnym lasem naturalnym, czy też reliktem lasów pierwotnych. Optymalne warunki do rozwoju wielu gatunków mykobioty stwarzają dobrze zachowane wielkopowierzchniowe, naturalne ekosystemy leśne, o zróżnicowanych fitocenozach pod względem siedliskowym i strukturalnym.
W aspekcie cenności mykobioty i jej ochrony, znaczącą rolę odgrywa niska intensywność użytkowania Puszczy Białowieskiej, a szczególnie ciągła (stała i nieprzerwana) obecność martwego drewna, o różnych formach i etapach rozkładu. Martwe drewno wytwarza specyficzne mikrosiedliska, których dostępność oraz mozaikowość kształtuje różnorodność gatunków saprotroficznych i stan ich populacji.
Puszcza Białowieska jest jednym z najważniejszych obszarów funkcjonowania populacji Macromycetes w Europie. Szczególnie ważną ostoją jest Białowieski Park Narodowy (BPN).
W Puszczy Białowieskiej, do 2010 roku, oznaczono występowanie ok. 3400 gatunków Macromycetes i Micromycetes, w tym ok. 1700 grzybów wielkoowocnikowych. Warto podkreślić, że w przypadku prawie 200 gatunków, dotychczas nieznane są inne obszary ich występowania w Polsce, a niektórych z nich nawet w skali europejskiej. Ponadto, szacuje się, że gatunki grzybów wielkoowocnikowych, które zostały stwierdzone w BPN, stanowią ok. 25% taksonów europejskich. Na terenie Puszczy Białowieskiej, do 2014 roku, zidentyfikowano ponad 200 gatunków grzybów poliporoidalnych. W tym jednym miejscu, obrazują przegląd reprezentatywny niemalże krajowej różnorodności gatunkowej tej grupy 1, 2.
W Białowieskim Parku Narodowym, do 2010 roku, w wyniku prac inwentaryzacyjnych stwierdzono ponad 600 gatunków grzybów wielkoowocnikowych. Natomiast po uwzględnieniu innych, dostępnych wyników badań i danych literaturowych, wyróżniono ponad 700 gatunków cennych (tzw. „specjalnej troski”). Operat do Planu Ochrony BPN podkreśla, iż kluczową kwestią dla najcenniejszych gatunków mykobioty jest zachowanie ciągłości warunków ekologicznych ostoi (głównie w odniesieniu do obecności martwego drewna) 3.
Puszcza Białowieska, jest bez wątpienia unikatowym obszarem różnorodności mykobioty na tle Polski. Występują tu osobliwe gatunki grzybów, których stanowiska dotychczas nie zostały zidentyfikowane w innych regionach kraju, Europy czy Świata.
Puszcza Białowieska, dzięki swojej specyfice, stanowi wybitną i uniwersalną wartość naukową, z ogromnym potencjałem badawczym. Dotyczy to również perspektywy poznania nowych dla nauki gatunków oraz ich aktywności biologicznej.
1 Karasiński D. 2014. Rarities from the forest Białowieża. Białowieża National Park, Białowieża.
2 Karasiński D., Wołkowycki M. 2015. An annotated and illustrated catalogue of Polypores (Agaricomycetes) of the Białowieża Forest (NE Poland). Polish Botanical Journal 60(2): 217–292. DOI 10.1515/pbj-2015-0034.
3 Karasiński D., Kujawa A., Szczepkowski A., Wołkowycki M. 2010. Białowieża National Park Conservation Plan. Report on protection of species of fungi. Białowieża. In: Plan ochrony białowiego parku narodowego na Lata 2011-2030.