Bank Ekstraktów z Grzybów – Fungi Extract Bank® – to przedsięwzięcie realizowane przez Instytut Nauk Leśnych Politechniki Białostockiej (INL PB), w nowoczesnym Centrum Naukowo-Badawczym w Hajnówce.
Badania grzybów zapoczątkowano z inicjatywy prof. dr hab. inż. Sławomira Bakiera, dr Ewy Zapory i Marka Wołkowyckiego. Zainteresowanie ekstraktami było wynikiem współpracy z prof. Jordanem Zjawionym z Uniwersytetu w Mississippi (USA) i realizacją 3-letniego grantu finansowanego ze środków National Science Foundation pt.: IRES: U.S. – Poland Student Research Experience to Study Plant Species Interactions in the Unique Ecosystem of the Bialowieza Forest .
Fungi Extract Bank® to innowacyjne przedsięwzięcie badawcze. Fundamentem działań jest wieloletnie doświadczenie i aktualny rozwój współczesnej wiedzy, oraz rozbudowana współpraca krajowa i międzynarodowa. Sukcesywna realizacja wynika z pasji i intuicji ekspertów, którzy są związani z regionem Puszczy Białowieskiej.
Przedsięwzięcie uwzględnia perspektywy rozwoju badań naukowych nad aktywnością biologiczną różnorodnych gatunków grzybów, co bezpośrednio przekłada się na wzrost praktyczności wyników i możliwość ich komercjalizacji.
Wyjątkowość regionu Puszczy Białowieskiej oraz bioróżnorodność występującej tu mykobioty stwarzają szanse odkrycia nowych dla nauki gatunków oraz możliwość poznania, we współpracy z innymi jednostkami naukowymi, ich biologicznych właściwości. Według współczesnej wiedzy światowej, grzyby na tle innych królestw, są poznane jedynie w niewielkim stopniu. Do tej pory opisano zaledwie ok. 3-8% gatunków. Natomiast zbadanie ich aktywności biologicznej jest wręcz znikome.
Grzyby wytwarzają całe spektrum unikalnych substancji chemicznych, główne niepowtarzalnych w innych grupach, które działają wielokierunkowo na organizmy żywe. Nawet jeden gatunek może wykazać cały wachlarz działań biologicznych.
Obserwowany w ostatnich latach, ogromny wzrost zainteresowania grzybami, jako rezerwuarami naturalnych związków aktywnych, wynika z szerokiego spektrum ich działania biologicznego. O możliwości zastosowania grzybów do otrzymywania preparatów leczniczych decydują ich dwie ważne cechy: zdolność do biosyntezy metabolitów wtórnych o silnym działaniu biologicznym oraz posiadanie niezwykle rozbudowanego aparatu enzymatycznego, umożliwiającego przeprowadzanie złożonych reakcji biotransformacji.
Grzyby medyczne (ang. medicinal mushroom) stanowią grupę o udowodnionych, silnych właściwościach farmakologicznych. Badania potwierdzają ich działanie: antynowotworowe, antybakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze, przeciwutleniające, immunomodulacyjne, przeciwpasożytnicze, antyhipercholesterolemiczne, detoksykacyjne, hepatoprotekcyjne czy przeciwcukrzycowe. Do najszerzej przebadanych, spośród aktualnie znanych i opisanych grzybów medycznych, należy ok. 30 gatunków. Są to m.in. lakownica lśniąca Ganoderma lucidum, czyreń ogniowy Phellinus igniarius, boczniak ostrygowaty Pleurotus ostreatus, wrośniak różnobarwny Trametes versicolor, żółciak siarkowy Laetiporus sulphureus, błyskoporek podkorowy Inonotus obliquus, pniarek brzozowy Piptopporus betulinus.
Badania fotochemiczne grzybów medycznych doprowadziły do identyfikacji wielu związków chemicznych, odpowiedzialnych za poszczególne kierunki działania farmakologicznego. Często preparaty złożone, uzyskane z grzybów, wskazują większą aktywność farmakologiczną od czystych, izolowanych substancji. Najbardziej efektywnymi, otrzymywanymi z grzybów wielkoowocnikowych, a stosowanymi w lecznictwie, są frakcje polisacharydowe, które stanowią głównie β-glukany, a także kompleksy polisacharyd-białko. Licznie występującymi związkami bioaktywnymi są również triterpenoidy, kwasy fenolowe, glikoproteiny, steroidy.
Fungi Extract Bank® to kolekcja ekstraktów z kilkuset gatunków grzybów wielkoowocnikowych (Macromycetes) – w większości z morfologicznej grupy grzybów poliporoidalnych (nadrzewnych, nadrewnowych, głównie saprotrofów i pasożytów). Prace nad pozyskiwaniem nowego materiału badawczego trwają nieprzerwanie, przez co Bank stale powiększa swoje zasoby.
Grzyby pochodzą przeważnie ze stanowisk w Puszczy Białowieskiej. Warto podkreślić, że gatunki są pozyskiwane z różnych typów podłoża, co może mieć istotne znaczenie w identyfikacji składu chemicznego i dalszych badaniach nad ich aktywnością biologiczną. Dodatkowo w zasobach są również ekstrakty z gatunków pochodzących również z innych krajów Europy, a także Ameryki Północnej i Południowej.
